Të pikturosh është art, por kur këtij arti i vesh edhe një shpjegim të detajuar, me një tis artistik dhe frymëzues atëherë është ftesa më e mirë për të hyrë në botën e nudove të Meri Files. Kjo është tematika e veprave të artistes 36-vjeçare, që ka gjetur ekuilibrin në artin pamor me plot ide të qarta dhe përplot ambicie! Në një bisedë për “Bordo”, ajo na jep mundësinë ta njohim edhe më shumë botën e saj shpirtërore!
Meri, përse artin e nudos? Çfarë të tërhoqi, që ju kushtove këtij drejtimi?
Arti i nudos është një himn ndaj natyrës së pastër dhe të pakushtëzuar të trupit njerëzor. Ai shpalos bukurinë e formës, dritës dhe hijes, duke kapur jo vetëm pamjen e jashtme, por edhe thellësinë e shpirtit. Përmes linjave dhe kontureve të tij, ai nuk është thjesht një reflektim i trupit, por një dialog mes lirisë dhe ndjeshmërisë, mes materies dhe shpirtërores.
Ky art më tërheq sepse më lejon të eksploroj thelbin e njeriut përtej kornizave të vendosura nga shoqëria. Nëpërmjet tij, trupi nuk është më një objekt, por një rrëfim – një poezi e gdhendur në lëkurë, një melodi e heshtur e emocioneve dhe ndjenjave më të thella. Nuk është thjesht një shikim, por një përjetim; një mënyrë për të zbuluar lidhjen e pashmangshme mes shpirtit dhe mishit, mes asaj që shihet dhe asaj që ndjehet.
Në çdo vepër arti të nudos, unë gjej një pasurim të përvojës estetike, një dritare drejt një të vërtete më të pastër, më të ndjerë. Është një formë rebelimi kundër paragjykimeve dhe një manifestim i ekzistencës sonë në të gjithë natyrshmërinë e saj.
Çfarë të ka inspiruar që ta ktheje në pasionin tënd më të madh?
Inspirimi im buron nga thellësitë e shpirtit, nga përvoja ime personale dhe nga dashuria e pashtershme për natyrën dhe trupin njerëzor. E shoh trupin jo si një objekt të thjeshtë, por si një peizazh të gjallë emocionesh, historish dhe misteresh të pathëna. Çdo kthesë e tij, çdo linjë dhe hije, më duket si një poezi e gdhendur në dritë dhe hije, një simfoni e harmonisë së pastër.
Arti klasik ka qenë një busull në këtë udhëtim. Mjeshtërit e mëdhenj të së kaluarës nuk e shihnin trupin si diçka të zakonshme, por si një tempull të bukurisë dhe fuqisë njerëzore. Ata e ngritën në art, e mbështollën me dritë dhe e bënë të flasë një gjuhë universale – atë të lirisë dhe të ndjeshmërisë. Nëpërmjet tyre, kam mësuar se trupi është një rrëfim, një frymëmarrje e përjetshme e së bukurës që nuk mund të kufizohet.
Pasioni im për nudon nuk është thjesht një admirim për estetikën, por një kërkim i thellë i autenticitetit dhe i ndjenjës së çlirimit. Kur trupi çlirohet nga paragjykimet, ai flet me një gjuhë më të sinqertë, më të ndjerë. Ai bëhet një reflektim i shpirtit – i brishtë dhe i fortë njëkohësisht, i ekspozuar dhe i paprekshëm. Dua që çdo formë të frymojë, çdo trajtë të tregojë një histori, çdo vepër të jetë një testament i lirisë dhe i harmonisë mes njeriut dhe natyrës së tij të vërtetë.
Në artin pamor shqiptar, nudizmi për shkak të sistemit është trajtuar pak. Kush prej piktorëve shqiptarë, që kanë trajtuar këtë temë të ka frymëzuar në këtë pikë?
Gjatë periudhës së komunizmit, arti shqiptar u kufizua nga kornizat ideologjike, dhe tema e nudizmit mbeti një tabu e pashprehur, censure. Trupi njerëzor, në vend që të shfaqej si një manifestim i bukurisë dhe shpirtërores, u zhvesh nga liria e tij natyrore dhe u vendos nën hijen e realizmit socialist. Megjithatë, përtej këtyre kufizimeve, disa artistë kishin guximin të ruanin një qasje më të lirë ndaj artit dhe trupit njerëzor.
Piktorë guxuan të eksploronin nudon në veprat e tyre, qoftë në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të fshehur nën simbolikë dhe stilizime të kujdesshme. Vilson Kilica edhe pse ishte pjesë e sistemit dhe krijoi vepra brenda realizmit socialist, në disa punime ai eksperimentoi me trajtimin e trupit njerëzor në një mënyrë më lirë artistikisht. Zef Shoshi një piktor që trajtoi figurën njerëzore me shumë ndjeshmëri, duke i dhënë trupit femëror një elegancë dhe butësi që shpesh mungonte në artin zyrtar të kohës. Sali Shijaku edhe pse i njohur kryesisht për pikturat me tematikë historike dhe patriotike, ai trajtoi figurën femërore me një qasje ekspresive dhe delikate. Edi Hila në vitet e fundit të komunizmit dhe më pas, ai eksperimentoi me qasje më moderne dhe konceptuale ndaj trupit dhe ekspresionit njerëzor. Guri Madhi një tjetër artist i cili, pavarësisht kufizimeve, arriti të trajtojë figurën njerëzore me një ndjeshmëri të rrallë, duke i dhënë trupit një dimension më poetik dhe emocional.
Pikturat nudo të asaj kohe ishin të rralla dhe shpesh krijoheshin në fshehtësi ose maskoheshin brenda kompozimeve më të pranueshme nga regjimi. Megjithatë, guximi i këtyre artistëve shërbeu si një urë drejt një arti më të lirë në vitet pas rënies së komunizmit.
Sa interes ka nudizmi në Shqipëri?
Interesi për artin e nudos në Shqipëri mbetet ende i ndrojtur, i mbështjellë me hijet e normave kulturore dhe traditave konservatore. Trupi, i cili në shumë kultura të tjera është trajtuar si një manifestim i bukurisë dhe shpirtit, këtu shpesh shihet përmes një perdeje paragjykimesh dhe ndrojtjeje.
Megjithatë, me kalimin e kohës, era e ndryshimeve po fryn ngadalë, duke sjellë me vete ndikime të reja nga kulturat perëndimore. Në galeritë dhe studiot e artistëve, po lind një ndjenjë e re e guximit – një dëshirë për të çliruar formën njerëzore nga kornizat e moralit të ngurtësuar dhe për ta parë atë në dritën e vërtetë të artit.
Ekspozitat dhe diskutimet rreth nudos po bëhen gjithnjë e më të pranishme, megjithëse ende shoqërohen me një ndjesi hezitimi, një hap të kujdesshëm mes pranimit dhe refuzimit. Shoqëria ende lëkundet mes të vjetrës dhe të resë, mes traditës dhe një lirshmërie artistike që kërkon të shprehë trupin jo si një tabu, por si një testament të ekzistencës dhe ndjeshmërisë njerëzore.
E ke parë mundësinë për të përcjellë pikturën tënde jashtë Shqipërie?
Po, kam patur mundësi të ekspozoj punën time jashtë Shqipërisë. Pjesëmarrja në ekspozita ndërkombëtare më ka dhënë mundësinë të shpërndaj mesazhin dhe të sjell përvojën time artistike në vende të tjera, si në Mal të Zi me të cilën u vlerësova për konceptin më të mirë artistik, me çmim të parë, më pas dhe pjesëmarrjet apo bashkëpunimet, si në Francë, Gjermani, Belgjikë ku ende vijoj edhe në ditët e sotme. Ky është një hap i rëndësishëm për të arritur një audiencë më të gjerë dhe për të patur një ndikim më të madh në botën e artit.
Ke një ëndërr? Një synim që dëshiron ta arrish?
Një ëndërr për një 36-vjeçare në botën e artit pamor mund të përfshijë krijimin e hapësirave krijuese dhe transformuese, që jo vetëm se sfidojnë normat e artit, por gjithashtu ndikojnë dhe inspirojnë ndryshime shoqërore. Kjo ëndërr mund të jetë një mundësi për të integruar artin me aktivizmin, edukimin, dhe përdorimin e teknologjisë për të krijuar një përvojë që e shndërron artin pamor në një instrument fuqizues për shoqërinë.
Galeria fotografike
