Nga Pandi Laco
Mes dyzimit të shfaqjes së një opinioni dhe heshtjes, si autor këngësh e producent spektaklesh, edhe këtë herë zgjodha rrugën e parë. Vjet, një status lidhur me këngën, u keqkuptua e keqinterpretua edhe nga disa profesionistë të muzikës. Shpresoj që ky status të kuptohet drejt.
T’i kuptosh gjërat gabim nuk përbën ndonjë mëkat të madh. Perkundrazi ! Urrejtja, fodullëku, indiferenca, janë disa nga shtatë mëkatet kapitale. Kështu që unë po vendos ta cliroj veten nga mëkati i indiferencës, duke hedhur disa mendime. Të tjerët le ta clirojnë nga mëkatet e tjera nëse i ndjejnë sadopak në ndërgjegje. Nuk i jap të drejtën vetes të gjykoj të tjerët, por jam I përgjegjshëm për këto që shkruaj.
Kur vjen Festivali, njerëzit dhe publiku presin mrekullinë. Presin festën e fundvitit që ka qenë mësuar ta konsumojnë bashkë me gjelin e Vitit te ri. Presin këngë që të këndohen të nesërmen e prezantimit në skenë. Por kjo s`do të ndodhë më kurrë..! Me ritmin frenetik që ka jeta sot, askush të mos pretendojë që të dëgjojë një zë si atë të Vaces apo Toninit, të shohë një buzëqeshje “ujë e sapun” si të Parashqevisë, apo fytyrë engjëllore si të Adriana Cekos. Ekzigjencat kanë ndryshuar. Normalisht edhe pritshmeritë nga figurat e ekranit, artistë, interpretues, moderatore, janë krejt ndryshe.
Mediat, portalet, zërat që degjohen sot janë të amplifkuara në krahasim me dikur. Dikur , një spektator mund të diskutonte shijet e tij me shoqet e klasës apo me disa pjestarë të “kolektivit” të punës. Sot edhe njeriu më i painformuar e më profan, mund të bëjë një koment e të ketë publikun e tij.
Keshtu , “Tam-tam”-i dhe gjylet ndaj Thomait e Verës, sot dëgjohen shumë më tepër. Ndërkohë, që një kohë , mjaftonte vetem një gjyle te binte. Si në Festivalin e 11-të ! Ajo të shuante me fis e me fare. Sot gjylet janë qindra, po efekti I tyre eshte më i shkurtër se ai I fishekzjarreve të Nates së Vitit të ri.
Megjithatë, mundohemi te shkëputemi nga Festivali, se fundi i fundit aty 20 këngë këndohen.
A të vijmë te thelbi i cështjes? A te flasim pak për një të vërtetë të hidhur?
Kënga shqiptare po përjeton prej vitesh një krizë ! Kur them kënga shqiptare, nënkuptoj kënga që ka një identitet. Dikush mund të më sjellë argumentin se gjithshka është globalizuar , kështu që edhe ne si të gjithë.
Në fakt nuk është kështu!
Kënga vërtet është 3 minuta, por përmbajtja e saj, është si një film, si një tregim, si një roman, si një vepër e artit figurativ. Pra duhet të thotë dicka. Nëse e pranojmë këtë gjë, unë me bindje mund te them se kenga eshte ne krize te thelle madje. Vetem xixellonja te vogla artistike mund të shoh në këtë terr të këngës . Një Vlashent që don “Me jetu” e një Bojken që thotë “Malasin” e ndonjë tjetër, janë të papërfillshëm në një panoramë kaq të madhe të muzikës shqiptare.
Meqë shpesh i referohemi Festivalit të Sanremos, kënga e fundit fituese “Soldi”, ka një fill e një mesazh, po ashtu ajo e Ermal Metes e Fabrizio Moros, “Non mi avete fatto niente” , apo Francesco Gabbanit “Occidentali’s Karma”.
Për një lexues më të gjerë – qe s’i ka dëgjuar me atë vesh këto këngë, tema e braktisjes së familjes, njeriut të dhënë vetëm pas parasë, tema e terrorizmit dhe frikës prej tij, janë vetëm disa pjeseza nga tematika e oqeanit që mbulon muzikën.
Kënga është muzikë e vargje.
Sot kemi, pothuaj asnjë mesazh, e gjithshka pastaj ndjenja e perceptime krejt të sipërfaqshme.
Varfëri në ide, pak inovacion, pak eksperimente artistike, në muzikë e orkestracion jo e jo, po as në vargje . Për sa kohë që kënga do realizohet sic prodhohet një “Molto chipita”, me loop-a dhe beat-e, e do ketë varfëri idesh në përmbajtjen e teksteve, figuracione të varfra, shpesh vulgare e banale, fjali të stërpërsëritura, plot e përplot me zanore që t`ju tingëllojnë vokalicave dhe këngëtarëve, kjo histori do vazhdojë… Ama kështu kënga nuk bën dot histori.
Dëgjuesi I thjeshtë, ne përditshmerinë e halleve që ka, sot mund të ketë pak kërkesa ndaj vetes. I mjafton thjesht një melodi e një ritëm për tu argëtuar. Për këtë masë dëgjuesish, ka boll muzikë. Ata thonë kollaj ” zemrën ma me thy”, e po “plas”. Po dëgjuesi nuk është një. Turma është një !
Po me sa duket Kënga jonë, po përjeton krizën e vetë shqiptarëve…
Normalisht ne periudha krizash, arti del mbi te, jo vetem duke vene gishtat mbi plage, pse jo edhe duke reaguar.
Përvec krizes së përgjithshme, varfërisë ekonomike, PPP-te, kriza shpirtërore, njeriu që ka humbur orientimin, i dëshpëruar, me sa duket janë pasqyra ku kënga shihet cdo ditë në mëngjes, vërdalloset gjithë ditën në bar-e, bën llogje e llogje pafund, dhe bie të flerë në darkë pa shkruar asgjë në ditarin e saj .
